سیستم لوله کشی بارانی فقط جهت آبیاری استفاده نمی‌شود بلکه کاربردهای دیگری دارد از جمله پخش کود های شیمیایی مایع محلول در آب و جلوگیری از یخ زدن درختان میوه در مناطق سردسیر در آغاز بهار و خیس کردن سطح زمین برای کمک به جوانه زدن بذر های کاشته شده.
آبیاری بارانی به دو روش قابل انجام است یکی روش های آبیاری بارانی کلاسیک و دیگری مکانیزه. یک شبکه آبیاری شامل ایستگاه پمپاژ ، شبکه یک لوله کشی اصلی ، لوله کشی های فرعی ، انشعابات آبیاری و آب پاش ها میباشد. در روشهای آبیاری بارانی مکانیزه انشعابات آبیاری توسط نیروی ماشین جابجا میشود اما در روش های کلاسیک ها و انشعاب آن توسط نیروی کارگری جابجا میشوند. هر روش آبیاری بارانی بر اساس پارامترهای مختلفی انتخاب می شود که شامل وسعت مزرعه ، آب و هوای منطقه نوع کشت ، نوع خاک و نوع منبع تامین آب و میزان آن میباشد
نقاط ضعف و قوت آبیاری بارانی
آبیاری بارانی نسبت به روشهای دیگر آبیاری تحت فشار هزینه اولیه بالاتری دارد. اگر شکل زمین مربع یا مستطیل نباشد طراحی سیستم آبیاری بارانی با دشواری همراه است. در مناطقی که باد با شدت می وزد هدر رفتن آب و یکنواختی آبیاری بسیار کمتر از سایر روش های آبیاری تحت فشار میباشد. آبیاری بارانی در مناطقی که رطوبت هوای بالایی دارند و باعث گسترش بیماری های قارچی می شود.
نقاط قوت آبیاری بارانی بهره وری بیشتر از آب و استفاده بهینه از سطح زیر کشت و در نتیجه افزایش محصول و کاهش آفات گیاهی و علف های هرز و همچنین آسانی پخش کود های مایع، سم و آبیاری آسان در زمین هایی که شیب زیادی دارند می باشد. آبیاری بارانی باید در دمای بین 15 تا 20 درجه سانتیگراد انجام شود زیرا اگر نمک محلول در آب بالا باشد یا اینکه آب گل آلود باشد این ناخالصی های موجود در آب میتواند باعث بسته شدن منافذ هوایی برگها شود و رشد گیاه را با با مشکلاتی مواجه کند.
اجرای تشکیل دهنده آبیاری بارانی
پاشش آب به صورت مطلوب نیازمند فشار بالای آب است لذا برای تامین این فشار نیاز به پمپ می باشد که انواع پمپ ها قابل استفاده در آبیاری بارانی شامل الکتروموتور و یا پمپ های احتراقی و پمپهای متحرک که به گاردان تراکتور متصل میشوند میباشد. با منابعی مثل تانکرهای هوایی بلند و ساخت استخرها در ارتفاعات هم می توان فشار مورد نیاز آبیاری بارانی را تامین کرد
برای انتقال آب از منبع آب به ابتدای سامانه آبیاری بارانی از لوله اصلی استفاده میشود که در عمق 50 سانتی زمین قرار داده می شود. لوله های نیمه اصلی یا مانیفولد که از لوله های اصلی انشعاب گرفته میشوند که اغلب از جنس لوله پلی اتیلن هستند را می توان زیر یا روی خاک قرار داد. لوله های لترال که از لوله های نیمه اصلی یا مانیفولد آب را دریافت می‌کنند انتهایی ترین لوله های شبکه آبیاری بارانی می باشند که آب پاش ها روی این لوله ها سوار می شوند و جنس این لوله ها از پلی اتیلن و قطر آنها از لوله‌های مانیفولد کوچکتر است. این لوله ها هم میتوانند زیر یا روی زمین نصب شوند.
روی لوله های لترال لوله ای پلاستیکی به طول 30 تا 60 سانت نصب میشود به نام رایزر که شیر خودکار روی رایزر نصب میشود و آبپاش هم روی شیر خودکار نصب خواهد شد. برای کنترل میزان جریان ها در شبکه لوله های آبیاری بارانی از شیر فلکه یا شیر هیدرانت استفاده می شود. اگر آب تمیز نباشد میتواند آبپاش ها و نازل های آن را مسدود نماید لذا برای جلوگیری از ایجاد این مشکل ابتدای شبکه آبیاری بارانی فیلترهایی نصب می شوند.
انواع آب پاش های آبیاری بارانی
در آبیاری بارانی از انواع مختلف آب پاش استفاده می شود یکی از آنها آبپاش ضربه ای است که دارای قطعات نوسان کننده هستند که وقتی آب از نازل خارج میشود با برخورد به این قطعه بدنه را کمی می چرخاند. چکش ضربه زن با یک فنر به بدنه آبپاش متصل است این حرکت را با کمک نیروی آب بارها و بارها تکرار میکند که باعث چرخش کامل آبپاش حول محور خود به صورت 360 درجه میشود. بعضی از آبپاش ها قابل تنظیم هستند به طوری که می توانید میزان چرخش آبپاش را خودتان انتخاب کنید.
برای آبیاری فضای سبز و چمن ها اغلب از آبپاش های مخفی شونده استفاده می شود که داخل یک محفظه درون زمین قرار دارد و هنگام آبیاری در اثر فشار آب قسمت آب پاش آن از بدنه خارجی آبپاش خارج میشود و کار آبیاری را انجام می دهد. برای آبیاری فضاهای سبز کوچک مثل ویلا و یا باغچه های منازل آبپاش های دیگری نیز وجود دارند که به صورت چرخشی و شعاع پاشش کم عمل می کنند. آبپاش هایی هم تحت عنوان اسپری در بازار موجود هستند که می توان از آنها برای استفاده از در تاسیسات اطفاء حریق ساختمان ها و یا آبیاری گیاهان کوچک داخل گلخانه از آنها استفاده کرد.
تعیین فاصله آبپاش ها از یکدیگر
هر آبپاش پارامترهای مخصوص خود را دارد که با توجه به مکانی که لوله کشی آبیاری بارانی در آن انجام میشود باید از آن استفاده شود. مثلاً زاویه پاشش آب پاش ها با هم متفاوت است و برای آبیاری دختچه های کم ارتفاع از آب پاش هایی استفاده می شود که زاویه پاشش کمتری داشته باشند اما هر چه زاویه پاشش بالاتر می رود می تواند می‌توان از این پاش ها در مزارع استفاده کرد. در مناطق بادخیز نیز می‌توان از آبپاشهای استفاده کرد که زاویه پاشش حداکثر 10 درجه داشته باشند. آبپاش ها دبی های مختلفی دارند که بر اساس میزان دبی خروجی پمپ اصلی لوله کشی آبیاری بارانی شما باید به درستی انتخاب شوند. قطرات خروجی آب در آب پاش ها میتواند ریز و یا درشت باشند که هر کدام در مناطقی کاربرد دارد مثلاً آب پاش هایی که قطرات درشت تری دارند در مناطق بادخیز از آنها استفاده می شود.
آموزش لوله کشی آبیاری بارانی
کیفیت لوله ، اتصالات و شیرآلات مورد استفاده در طرح آبیاری بارانی باید با استانداردهای معتبر مطابقت داشته باشند. تجهیزاتی که در سیستم آبیاری بارانی و شبکه‌های لوله‌کشی استفاده میشوند از لحاظ شکل ظاهری نباید دارای خمش، فرورفتگی، ترک‌خوردگی، شکستگی و عدم یکنواختی باشند. اگر در هر مرحله از کار متوجه نامرغوب بودن تجهیزات مورد استفاده در شبکه آبرسانی شدید از آنها به هیچ وجه استفاده نکنید.
در آبیاری بارانی برای لوله های متحرک از لوله آلومینیومی استفاده می شود زیرا این لوله ها سبک هستند و کار جابجایی آنها ساده است. قبل از نصب آبپاش ها حتماً آنها را کنترل کنید تا از سالم بودن آنها مطمئن شوید. آبپاش های آبیاری بارانی هرکدام طول پاشش مشخصی دارند که در کاتالوگ آنها ذکر شده است پس هر آبپاشی را نمیتوان برای هر طرح آبیاری بارنی استفاده کنید. لوله های اصلی شبکه آبرسانی را باید در زیر خاک مدفون کنید و رایزرها و شیر خودکار متصل به لترال ها که آب پاش ها روی آن نصب می شوند باید روی خاک قرار گیرند.
انتهای همه لوله های اصلی داخل مزرعه یک شیر تخلیه نصب کنید که برای شستشوی داخل خطوط لوله از آن استفاده کنید. برای بستن آب پاش باید روی لوله های انشعاب یک کمربند نصب کنید و روی کمربند یک رایزر پی وی سی به صورت عمودی ببندید سپس روی رایزر یک شیر خودکار نصب کنید که آب پاش روی آن نصب خواهد شد. هرچه از آبپاش های بزرگتر که پاشش آنها بیشتر است استفاده کنید هزینه های شما در اجرای طرح لوله کشی آبیاری بارانی پایین‌تر می‌آید. آب پاش ها را باید طوری نصب کنید که هیچ گاه دو آب پاش در مجاورت هم همپوشانی با هم نداشته باشند. ابتدای هر لوله انشعاب یک شیر قطع و وصل نصب کنید و انتهای لوله های انشعاب را با یک درپوش انتهایی پلی اتیلن مسدود نمایید.
بهتر است زیر رایزر و پایه آبپاش و زیر کمربندی که اینها به آن متصل می شوند یک بلوک بتنی با ابعاد 25 سانتیمتر ایجاد کنید. اطراف پایه شیر خودکار غلافی از جنس لوله پلی اتیلن به قطر 200 میلیمتر برای محافظت از شیر خودکار قرار دهید در این حالت شیر خودکار حدود 10 سانتی متر از سطح زمین باید پایین تر باشد و داخل غلاف را از شن پر کنید. اگر در زمین شیب دار اقدام به لوله کشی آبیاری بارانی می کنید حتماً در قسمت های مناسب شیرهای تخلیه هوا ، شیر کنترل فشار و شیر تخلیه رسوب نصب کنید.
اگر سیستم آبیاری بارانی را برای باغ می خواهید نصب کنید باید از روش آبیاری بارانی ثابت استفاده کنید و آب پاش ها را بدون شیر خودکار و بدون استفاده از پایه آبپاش مستقیماً به لوله ها در زیر درختان وصل کنید. آبیاری بارانی در باغات برای جلوگیری از سرمازدگی درختان انجام میشود که در مواقعی که احتمال سرمازدگی درختان وجود دارد با روشن کردن سیستم آبیاری بارانی دمای محیط باغ را بالاتر می برند.
